Anksiyete
Anksiyete, endişe ya da korku gibi, hafif veya şiddetli olabilen bir tür huzursuzluk hissine denilmektedir. Anksiyete bozuklukları, kişilerde aşırı sinirli olma durumu, korku, kaygı ve endişeye yol açan bir akıl sağlığı hastalığı türlerinden biridir.
İçindekiler
Bu tür bozukluklar, bir kişinin duyguları hissetme ve davranış biçimlerini değiştirerek fiziksel belirtiler göstermesine de neden olmaktadır. Hafif şiddette anksiyete rahatsız edici ve belirsiz olabilmekte, şiddetli türdeki anksiyete ise kişinin günlük yaşamını ciddi biçimde etkileyebilmektedir.
Ara sıra anksiyete yaşamak hayatın normal bir parçasıdır. Ancak anksiyete bozukluğu olan bireylerde sık sık yoğun, kalıcı ve aşırı endişe görülür ve günlük durumlar konusunda korku vardır.
Anksiyete Nedir?
Çoğunlukla, anksiyete bozuklukları, belki de saniyeler içerisinde yükselen panik atak (ani ve yoğun anksiyete) ile dehşet ve korku gibi duyguların tekrarlandığı dönemleri içermektedir.
Bu tür endişe ve panik gibi duygular kişinin günlük yaşantısına müdahalede bulunur, kontrol edilmesi güçtür, gerçek olabilecek tehlike ile orantısızdır ve uzun sürebilmektedir. Bu duyguları önlemek için duyguları tetikleyen yerlerden veya durumlardan kaçınılması önerilmektedir. Belirtiler kişinin çocukluk ya da gençlik yıllarında başlayabilmekte ve tedavi edilmezse ömrünün sonuna kadar devam edebilmektedir.
Anksiyete bozukluklarının türleri arasında yaygınlaştırılmış anksiyete bozukluğu, sosyal fobi (sosyal anksiyete bozukluğu), belirli türde fobiler ve ayrılık nedenli anksiyete bozukluğu yer almaktadır. Kişiler birden fazla anksiyete bozukluğuna sahip olabilmektedir. Bazen anksiyete bozukluğu, tedavi edilmeyen tıbbi bir rahatsızlıktan kaynaklanır.
Anksiyete Nedenleri
Anksiyete bozukluklarının nedenleri tam olarak anlaşılmamıştır. Kişinin yaşamında travmaya sahip olan olaylar, kaygıya yatkınlığı olan insanlarda anksiyete durum bozukluğunu tetikleyebilmektedir. Ayrıca kişinin kalıtsal özellikleri de bu duruma yol açabilmektedir.
Bazı kişilerde anksiyete, bir sağlık problemiyle bağlantılı olabilmektedir. Bazı durumlarda, anksiyete belirtileri tıbbi bir rahatsızlığın ilk semptomlarıdır. Kişinin doktoru sahip olduğu endişenin tıbbi bir sebebi olabileceğinden şüphelenirse, problemin belirtilerini bulmak için testler isteyebilmektedir. Anksiyete bozukluğu ile bağlantılı olabilecek tıbbi rahatsızlıkların bazıları şunlardır:
- Kalp hastalığı
- Şeker hastalığı
- Tiroid sorunları
- KOAH ve astım gibi solunum bozuklukları
- Uyuşturucu kullanımı ya da uyuşturucuyu bırakmak
- Alkolü, anksiyete önleyici ilaçları (benzodiazepinler) veya diğer ilaçları bırakmak
- Kronik ağrılar veya bağırsak problemleri
- Bazı hormonları üreten az rastlanan tümörler
- Bazen anksiyete, kullanılan bazı ilaçların yan etkisi olabilir.
Ayrıca bazı durumlar, kişinin bir anksiyete bozukluğu geliştirme riskini artırabilir.
İstismar gören ya da travmatik durumlara tanık olan çocukların, yaşamlarında anksiyete bozukluğu geliştirme riski daha yüksektir. Travmatik bir olay ile karşılaşan yetişkinlerde de anksiyete bozuklukları gelişimi görülebilmektedir.
Bir hastalıktan kaynaklanan stres anksiyeteye sebep olmaktadır. Hastanın sağlık durumu veya ciddi bir hastalığa sahip olması, tedavi ve geleceği gibi konularda önemli endişelere neden olabilir.
Büyük bir olay yaşanması veya daha küçük stresli yaşamsal durumlarının birikmesi, anksiyeteyi tetikleyebilir – örneğin, aileden birinin ölümü, işteki stres veya mali kaygılar.
Belirli kişilik özelliklerine sahip bireyler, anksiyete bozukluklarına diğer bireylerden daha çok yatkınlık gösterir. Depresyon gibi diğer bozuklukları olan kişilerde genellikle anksiyete bozukluğu da görülmektedir.
Anksiyete bozuklukları gen ile aktarılabilir ve ailelerde ortaya çıkabilir. Uyuşturucu veya alkol gibi zararlı alışkanlıklara sahip olmak ya da bu alışkanlıkları bir anda bırakmak anksiyeteye neden olabilir veya sahip olunan anksiyeteyi daha da kötüleştirebilir.
Anksiyete Belirtileri
Birçok anksiyete türü ve buna bağlı olarak farklı belirtileri vardır. Yaygın anksiyete belirtileri çoğu hastada ortak görülen durumlardır. Kişi kendini gergin, huzursuz veya endişeli hisseder. Ayrıca kişilerde bir tehlike yaklaştığı, kıyametin gelmekte olduğu gibi panik duyguları görülebilir.
Anksiyeteye sahip bireylerde kalp atışlarında hızlanma, hızlı nefes alıp verme, terleme ve titreme gibi durumlar gözlenebilir. Ayrıca kişiler zayıf ve yorgun hisseder, uyumakta güçlük çekebilir.
Bireyler mevcut olan endişe dışında başka bir şeye konsantre olamaz ve farklı şeyler düşünmekte güçlük çeker. Endişelerini kontrol etmekte güçlük çekerler. Ayrıca anksiyete tabanlı kaygıyı tetikleyen şeylerden kaçma dürtüsüne sahiptirler.
Anksiyete Tanı Yöntemleri
Sahip olunan anksiyete bozukluğunun fiziksel belirtileri, bazı tıbbi rahatsızlıklarla kolayca karıştırılabilmektedir. Bu nedenle, bir doktor muhtemelen fiziksel muayene, görüşme ve laboratuvar testlerini içeren bir değerlendirme yapacaktır. Doktor, altta yatan bir fiziksel hastalığı eledikten sonra, bir kişiyi değerlendirme yapması için bir ruh sağlığı uzmanı yönlendirebilir.
Bir ruh sağlığı uzmanı, semptomlara neden olan özel anksiyete bozukluğu tipini ve dâhil olabilecek diğer olası bozuklukları belirleyebilmektedir. En iyi iyileşme stratejisi, kapsamlı tedavi yöntemleri ile sahip olunan tüm rahatsızlıkların üstesinden gelmektir.
Doktor tanı koyarken hastayı muayene edecek ve tıbbi geçmişi hakkında sorular soracaktır. Belirtilere neden olabilecek diğer sağlık koşullarını elemek için test yapılması istenmektedir. Ancak laboratuvar testleri anksiyete bozukluğunu doğrudan tespit edemez.
Doktor hastanın nasıl hissettiğine dair herhangi bir fiziksel neden bulamazsa, hastayı bir psikiyatriste, psikoloğa veya başka bir akıl sağlığı uzmanına gönderebilir. Bu doktorlar, bir anksiyete bozukluğu olup olmadığını anlamak için sorular soracak ve testler kullanacaklar.
Doktorlar, hastanın ne kadar süredir semptomları olduğunu ve teşhis ederken ne kadar yoğun olduklarını değerlendirecekler. Anksiyetenin evde, işte veya okulda günlük işlerin tadını çıkarmayı veya işleri tamamlamayı zorlaştırıp zorlaştırmadığını doktorlara veya danışmanlara bildirmek önemlidir.
Anksiyete Tedavi Yöntemleri
Anksiyete tedavisinde kişiye psikoterapi, davranışsal terapi ve ilaç tedavisinden oluşan kapsamlı bir tedavi önerilmektedir. Alkol veya uyuşturucu bağımlılığı, depresyon ve diğer durumlar bazen zihin sağlığı üzerinde çok güçlü etkilere sahip olabilmektedir. Bu nedenle anksiyete bozukluğunu tedavi etmek için altta yatan nedenleri bulmak ve tedavi etmek gerekir.
Bazı durumlarda, anksiyete bozukluğu tedavisi evde klinik gözetim olmaksızın tedavi edebilir. Ancak bu yöntem, şiddetli anksiyete bozuklukları için etki göstermemektedir. Kişilerin daha hafif veya daha kısa süreli anksiyete bozuklukları ile savaşmasına yardımcı olabilecek çeşitli egzersiz ve durumlar vardır.
Stresi yönetmeyi öğrenmek, potansiyel tetikleyicileri sınırlamaya yardımcı olabilir. Yaklaşan baskıları ve teslim tarihlerini düzenlemek, göz korkutucu görevleri daha yönetilebilir hale getirmek için listeleri derlemek ve çalışma veya işten zaman ayırmaya çalışmak bu durum için önerilen yöntemlerdir.
Basit egzersizler, anksiyetenin zihinsel ve fiziksel semptomlarını hafifletmekte yardımcı olmaktadır. Bu teknikler arasında meditasyonlar, nefes egzersizleri, uzun ve meditatif banyolar ve yoga bulunmaktadır.
Kaygının bir sonucu olarak görülebilecek olumsuz düşüncelerin bir listesini yapmak ve yanına onların yerine olumlu, inandırıcı düşünceler içeren başka bir liste yazmak önemlidir. Belirli bir korkuyla doğru ve etkili şekilde yüzleşmek ve o durumu yenmek için zihinsel bir yöntem oluşturmak, sahip olunan anksiyete semptomları fobi gibi belirli bir nedenle ilgili ise fayda sağlayabilmektedir.
Hastaya bir aile üyesi veya arkadaş gibi destekleyici tanıdık kişilerle konuşması önerilmektedir. Destek grubu hizmetleri yaşanan bölgede ve çevrimiçi olarak da mevcut olabilmektedir. Fiziksel güç harcamak, hastanın görünüşünü iyileştirirken ve beyinde pozitif duyguları tetikleyen kimyasalları serbest bırakabilmektedir.
Anksiyeteyi tedavi etmenin standart yolu psikolojik danışmadır. Bu, bilişsel davranışçı terapi, psikoterapi veya terapilerin bir birleşimini içerebilmektedir. Kişi, çeşitli ilaç türleriyle anksiyete yönetimini destekleyebilmektedir. Piyasada anksiyetede görülen bazı belirtileri kontrol edebilecek ilaçlar bulunur. Bunlardan bazıları antidepresan, benzodiazepin, trisiklik ve beta blokerler gibi ilaçlardır. Hastanın sahip olduğu anksiyete türüne göre tedavi yöntemleri değişebilmektedir. Her tür aynı yöntem ve ilaç ile tedavi edilememektedir.
Depresyon, Cinsel İsteksizlik, Deliryum, Hiperaktivite, Kanserde Psikolojik Destek