Uykusuzluk (Insomnia)

Uykusuzluk, ertesi sabaha yetecek kadar uzun süre uyumakta veya uykuda kalmakta güçlük çekmektir. İnsanların hayatlarının belli bir döneminde yaygın olarak karşılaştıkları bu sağlık sorununun altında yatan nedenler çeşitlilik gösterebilir, kişilerde farklı türlerde semptomlar gözlemlenebilir. 

Uykusuzluk Genel Tanım 

Uykusuzluk uykuya dalamamak veya uykuda kalamamak olarak tanımlanmaktadır. Uykusuzluk sadece kişinin uykusunu değil günlük yaşamını da etkileyebilmektedir. Uykusuzluk genellikle kısa sürer, ancak aylarca hatta yıllarca da devam edebilir. Kadınların ve yaşlıların bundan mustarip olma olasılığı daha yüksektir.

Pek çok hastalıkta olduğu gibi uykusuzluk söz konusu olduğunda da birkaç farklı türle karşılaşılır. Hastalığının türünün belirlenmesi, tüm tedavi sürecini bütünüyle etkileyeceğinden son derece önemlidir. Bu sayede, en etkin tedavi yöntemleri uygulanabilir. 

• Akut (kısa süreli) uykusuzluk çok yaygındır ve birkaç gün veya hafta sürer. Stres veya yaşam olaylarından kaynaklanıyor olabilir ve çoğu insan doğal olarak iyileşir.
• Kronik (uzun süreli) uykusuzluk, bir ay veya daha uzun bir süre boyunca haftada en az 3 gece kötü uykuya sahip olmayı içerir ve genellikle anksiyete, diğer uyku sorunları ve bazen de hamilelikten kaynaklanır.
• Birincil uykusuzluk, altta yatan nedenin tanımlanamadığı uykusuzluk anlamına gelir.
• İkincil uykusuzluk, genel sağlık durumu, anksiyete, depresyon veya uyku bozukluğu gibi altta yatan bir nedenden kaynaklanmaktadır.
• Gecikmiş uyku fazı sendromu, ‘gece kuşları’ olan ve sabahın erken saatlerine kadar uzun süreli uyku problemleri olan kişileri ifade eder. Bu uyuyabilenler için sorun olmayabilir ama erken kalkması gereken kişilerde kronik uykusuzluk nedeni olabilir.

Uykusuzluğun Nedenleri

Neden bazı insanlar ne olursa olsun mışıl mışıl uyur ve diğerleri uyumayı imkânsız bulur? Bazen uykusuzluk bariz bir sebep olmadan ortaya çıkabilir, ancak birkaç olası uykusuzluk nedeni de vardır:

• Kötü uyku alışkanlıkları uykusuzluğun en yaygın nedenidir. Düzenli bir uyku rutinine sahip olmak, yatmadan önce yapılan aktiviteler ve yatak odası çevresi uyku üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir.
• Maddeler, (kafein, nikotin, alkol, amfetamin ve bazı reçeteli ilaçlar) kişinin uyku yeteneğini etkileyebilir.
• İş veya mali sorunlar, ilişki sorunları veya kederden kaynaklanan stres.
• Ağrıya, hormon değişikliklerine (örneğin menopoz sırasında sıcak basmaları ve gece terlemeleri ) neden olan tıbbi sorunlar, solunum, idrar veya sindirim sorunları.
• Ruh sağlığı sorunları, uykusuzluk, anksiyete, depresyon veya diğer bozuklukların bir belirtisi olabilir.
• Tıkayıcı uyku apnesi dâhil uyku bozuklukları, düzensiz uyku düzenlerinin neden olduğu sirkadiyen ritim bozuklukları, huzursuz bacak sendromu ve periyodik uzuv hareketleri.
• Yaşam aşaması, yaşlı insanların uykusuzluk yaşama olasılığı daha yüksektir.
• Vardiyalı çalışma, farklı vardiyalarda çalışan insanlar, gün içinde belirli saatlerde çalışanlar kadar uyumazlar.

Uykusuzluk Belirtileri

Uykusuzluk ayrıca gün içinde ortaya çıkabilecek bir dizi soruna neden olur ve normal şekilde çalışmasını zorlaştırabilir. Aşağıda ifade edilen belirtiler uykusuzluk konusunda görülen yaygın semptomlardır: 

• Uyumakta zorluk,
• Gece uyanmak ve tekrar uyumakta güçlük çekmek,
• Çok erken uyanmak,

• Normal bir zamanda uyanmakta zorluk,
• Gündüz uyku hali veya yorgunluk,
• Zayıf konsantrasyon,
• Unutkanlık veya hata yapma,
• Sinirli veya huysuz ruh hali,
• Uyuyamama kaygısı,
• Anksiyete veya depresyon,
• Ağır baş ağrıları,
• Sindirim siteminde meydana gelen semptomlar

Kişinin bir sağlık uzmanıyla paylaşabileceği bir uyku günlüğü tutmak, semptomları takip etmenin iyi bir yoludur.

Aşırı yorgun olmak, birinin hata yapma veya kaza yapma riskini artırabilir. Araştırmalar, şiddetli uyku yoksunluğunun araba kullanma yeteneğini alkol kadar etkileyebileceğini göstermiştir.

Uykusuzluk Tanı Yöntemleri

Uyku eksikliği kişinin günlük aktivitelerini etkiliyorsa, doktoru ile konuşmalıdır. Haftada en az 3 gece uykuya dalmakta veya uykuda kalmakta güçlük çeken kişilere uykusuzluk teşhisi konulabilir. Kısa süreli uykusuzluk 3 aydan az sürer. Kronik uykusuzluk 3 ay veya daha uzun sürer. Doktorlar uykusuzluğun herhangi bir komplikasyona neden olup olmadığını görmek için daha fazla test yapabilir.

Doktora görünmeden önce 1 ila 2 hafta uyku günlüğü tutmak faydalı olabilir. Bir  uyku günlüğü, doktorun uyku problemini ve bazı aktivitelerin uykuyu etkileyip etkilemediğini anlamasına yardımcı olabilir. Kişi her gün ne zaman uyuduğunu, uyandığını ve kestirdiğinizi yazmalıdır. Ayrıca gün boyunca ne kadar uykulu hissettiğini, ne zaman kafein veya alkol içtiğini ve ne zaman egzersiz yaptığını da yazmalıdır.

Doktor semptomlar,  risk faktörleri, sağlık geçmişi ve aile sağlığı geçmişi hakkında bilgi edinmek isteyecektir. Uyku probleminizi daha iyi anlamak için doktorlar kişiden bir anket doldurması veya kişiden uyku alışkanlıklarıyla ilgili aşağıdaki gibi ayrıntıları isteyebilir: 

• Ne sıklıkla uyumakta güçlük çekiyorsun ve ne kadar süredir sorun yaşıyorsun?
• Uykuya dalman ne kadar sürüyor, geceleri ne sıklıkla uyanıyorsun ve uykuya dalman ne kadar sürüyor?
• Uyandığınızda ne kadar yenilenmiş hissediyorsunuz ve gün içinde ne kadar huzursuz hissediyorsunuz?
• İster yapay ışıklı elektronik cihazlar kullanımı ve yatmadan TV izlenmesi oranı nedir?
• Horlama ya da nefes problemleri yaşıyor musunuz?

Uykusuzluk probleminin kökeninde yatan asıl nedenleri bulmak için doktoru hastaya şunları sorabilir:

• Yeni veya devam eden sağlık problemleriniz,
• Herhangi bir ilaç alıyor mu,
• Hamile veya menopoza girme durumu var mı,
• Kafein, nikotin, alkol veya yasa dışı uyuşturucular kullanım oranı

Doktorlar uykuyu etkileyebilecek diğer tıbbi sorunları elemek için fiziki muayene yapacaktır. Hastanın kalbini ve ciğerlerini dinleyecek ve büyük bademcikler veya geniş boyun çevresi gibi uyku apnesi için risk faktörlerini arayacaktır.

Hastanın tıbbi geçmişini incelemenin yanı sıra, doktoru aşağıdaki testleri yaptırabilir: 

• Sirkadiyen ritim bozuklukları, uyku apnesi ve narkolepsi gibi diğer uyku problemlerini aramak için bir uyku çalışması.
• Ne kadar iyi uyuduğunu ölçmek için aktigrafi. Bu, üç ila 14 gün arasında küçük bir hareket sensörü takılmasını gerektirir.
• Tiroid problemlerini veya uykuyu etkileyebilecek diğer tıbbi durumları kontrol etmek için kan testleri.

Uykusuzlukta Tedavi Yöntemleri

Çoğu insanda uykusuzluk herhangi bir tedaviye ihtiyaç duymadan doğal olarak geçer. Uykusuzluğun üstesinden gelmenin ilk adımı, sağlıklı uyku alışkanlıklarını öğrenmek ve soruna katkıda bulunabilecek yaşam tarzı faktörlerini değiştirmektir.

Rahatlama Teknikleri

Yatmadan önce rahatlamayı öğrenmek endişeleri bırakmaya ve kişinin vücudunu uykuya hazırlamasına yardımcı olabilir. Nefes egzersizleri, aşamalı kas gevşetme ve meditasyon, uykudan önce faydalı teknikler olabilir. Çevrimiçi programlar uykusuzlukla başa çıkılmasına yardımcı olabilmektedir. 

Bilişsel Davranış Terapisi 

Bilişsel davranış terapisi (BDT), uyku stratejileri ve gevşeme etkili değilse, genellikle tedavinin ilk basamağıdır. BDT, hastanın nasıl düşündüğünün ve nasıl hissettiğini anlamaya yönelik bir tedavidir. Genellikle bir psikolog tarafından sağlanır ve bireysel olarak veya grup halinde yapılabilir. BDT uykusuzluk, anksiyete ve depresyon için etkilidir.

Uykusuzluk İçin İlaç

Diğer yöntemlerin yardımcı olmadığı kronik uykusuzluk durumunda, doktorlar ilaç yazabilir. Bu, kısa bir süre için faydalı olabilir. Ancak uzun süreli ilaç kullanımı bağımlılığa neden olabilir ve yan etkileri olabilir. Bunlar arasında gece dolaşma, aşırı uyuşukluk, zayıf düşünme, denge sorunları veya alerjik reaksiyonlar olabilir.

Ayrıca kişi, uykusuzluğa neyin sebep olabileceğini anlamak için bir uyku çalışması önerebilecek bir uyku uzmanına veya kliniğine yönlendirilebilir.

Diğer Tedaviler

• Işık terapisi: Parlak ışıkların kullanılması vücudun biyolojik saatini değiştirebilir ve uykuyu iyileştirebilir.
• Uyku kısıtlaması: Bu yöntem uyku saatlerini azaltır ve uyku yoksunluğuna neden olur. Hedeflenen program uygulandığında kişilerin kolaylıkla normale dönmesi amaçlanmaktadır. 

Uyku apnesi gibi uykusuzluğun altında yatan bir neden varsa, doktor muayenesi sonrası ve diğer tedavileri de önerebilir.

Vajinismus, Yalancı Gebelik

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.