PSA testi; PSA (prostat spesifik antijen), prostatın kendisi tarafından salgılanan ve semenin (meni) kıvamını sağlayan bir enzimdir.
İçindekiler
PSA enzimi prostat dokusu içinde oldukça yoğun bir şekilde bulunmaktadır. Aslında bu enzim prostatik kanallarda ve semende (meni) kanda bulunduğu miktardan çok daha fazla miktarda bulunduğu bilinmektedir. Ancak prostat bölgesinin hücre bütünlüğünün zarar gördüğü bazı durumlarda bu enzimin kana geçişi artar ve kandaki değeri oldukça yükselebilir.
Prostat kanserinde kandaki PSA enzim seviyesinin yükselmesinin sebebi de tümör yapısındaki dokuların bazen prostat hücre bütünlüğünü bozmasıdır. PSA enzim seviyesi kan örneğiyle bakıldığı için bu test ile prostat kanserinin erken tanısı mümkün olabilmektedir. PSA testi kullanılmaya başlamasıyla birlikte prostat kanserine bağlı ölüm oranlarında oldukça azalma görülmeye başlamıştır. Fakat bu enzimin kanser dışında da yükselebilmesi bu testin özgüllüğünü ve hassasiyetini düşürmektedir.
PSA Değerleri Hakkında
PSA testi yapılmasının en önemli nedeni; erkeklerde prostat kanseri riskini ölçmeye yarayan yardımcı bir test olmasıdır. Fakat bazı durumlarda yeterli olmasa da yine de prostatın erken teşhisinde oldukça risk azaltıcı bir test olarak karşımıza çıkmaktadır.
PSA değerleri her yıl ortalama 0.05 ng/ml lik gibi bir değerde doğal bir artış göstermektedir.
PSA değerlerinin yaşlara göre olması gereken değerleri aşağıdaki gibidir;
- 40-49 yaş için 0 – 2.5 ng/ml
- 50-59 yaş için 0 – 3.5 ng/ml
- 60 – 69 yaş için 0 – 4.5 ng/ml
- 70 yaş ve üzeri için 0 – 6.5 ng/ml
PSA normal değerleri tüm dünya üzerinde yukarıda belirtildiği gibi belirlenmiştir. PSA enzim değerleri, insanların ırklarına ve oluşan prostat hacmine göre de değişebilir. Örneğin dünyadaki siyahî erkekler aynı yaş grubundaki beyaz erkeklere göre daha yüksek değerlere sahiptirler. Fakat bu durum kanser olayı dışında BPH, prostatit, cinsel ilişki sonrası, biyopsi sonrası, rektal muayene sonrası, idrar yolu enfeksiyonu, idrar yolu girişimleri (sonda takmak) ve ameliyatları sonrasında da yüksek çıkabilmektedir.
Bunu örnekleyecek olursak; bazı hallerde PSA değeri normal seyreden bir erkekte ani PSA yükselmesi genellikle kanser dışı sebeplerle olur. Böyle durumlarda yüksekliğe sebep olan durumun giderilmesinin beklenmesi ve üstünden bir süre zaman geçmesi gerekebilir. Kanser dışı yükselen değerlerin normale dönme süresi altta yatan sebebe göre değişiklik gösterse bile ortalama en fazla 3-7 gün arası sürmektedir.
Yukarıda belirtilen açıklamalardan sonra sonuç olarak her PSA testi yüksekliğinin kanser olduğu anlamına gelmediği ortaya çıkmaktadır. Fakat bunun tam tersi olan düşüklüğü de kanser olmadığı anlamında da yetersiz kalmaktadır. Fakat ilginç bir şekilde yapılan bazı istatistiklerde değerleri normal sınırda olan her 5 hastadan 1’inde prostat kanseri tespit edildiği de gözlemlenmiştir.
Bu sebeple prostat kanserinin teşhisinde PSA değeri tek başına tam olarak etkili değildir. PSA testi ile birlikte parmakla prostat muayenesinin yapılması gereklidir. Kanserden şüphelenilen hastalara prostat kanserinin teşhisi için PSA testi dışında bazı ilave tetkikler yapılması gerekir.
PSA Testi Yapılmasının Faydaları
PSA testi yapılmasının en büyük faydası prostat kanserinin erken evrede tespit edilebilmesine yardımcı olmasıdır. Her kanserde olduğu gibi prostat kanserinde de erken teşhis pek çok kişinin hayatının kurtulmasını sağlamaktadır. Bilindiği üzere prostat kanseri erkeklerde sıkça görülen ve sıralamada öldürücü kanserler arasında akciğer kanserinden hemen sonra gelmektedir. İşte bu yüzden prostat kanserinin mümkün olduğu kadar erken tespit edilmesi kanser tedavisinin de başarısını oldukça yükseltmektedir.
PSA testi bu açıdan yani kanserin teşhisi açısından çok önemli bir testtir. Diğer yandan, testin faydası konusunda bir hükme varmak için erken tespit ve erken tedavinin tedavi sonuçlarını iyileştirip iyileştirmeyeceğini ve prostat kanserine bağlı ölümlerin sayısını azaltıp azaltmayacağını bilmek önemlidir.
Buradaki temel konu prostat kanserinin tipik olarak izlediği seyirdir. Prostat kanseri çoğunlukla uzun yıllar boyunca yavaşça ilerler. Bu nedenle, bir erkekte hiçbir zaman belirti vermemiş veya yaşamı boyunca hiçbir zaman bir tıbbi sorun haline gelmemiş bir prostat kanseri bulunabilir.
PSA Testi Neden Yapılmalıdır?
Tüm dünya genelinde bilim adamlarının yaptıkları araştırmalar sonucunda prostat kanseri, kansere bağlı ölümlerin içerisinde en yaygın ve sık görülen nedenidir. Akciğer kanserinden sonra en fazla ölüm oranı en yüksek kanser olan prostat kanserinde erken tespit, uygun tedaviyi zamanında almak açısından önemli bir araç olabilir.
Prostat kanserli erkeklerde PSA seviyeleri yükselişe geçmektedir. Ama bunun yanında, birçok kanser dışı rahatsızlık da PSA seviyesini yükseltebilir. PSA testi PSA değerinin kandaki yüksek seviyelerini tespit edebilir, ancak prostat bezindeki rahatsızlıkla ilgili kesin tanısal bilgiyi tek başına sağlayamaz.
PSA testi kan alma yolu ile yapılan bir testtir. Fakat tek başına yeterli olmadığı için bu testle beraber rektum muayenesi de yapılmalıdır. Uzman doktor rektum muayenesi ile prostat bezini rektumdan girerek kontrol eder. Hekim rektum yolundan girilen parmakları sayesinde prostat bezini hissederek veya bez üzerine bastırarak bezde anormal yumru veya sert alanlar bulunup bulunmadığı konusunda bir fikre varabilir.
Fakat ne PSA testi ne de parmakla yapılan rektum muayenesi uzman hekimler için prostat kanseri tanısı konusunda yeterli bilgi sağlayamamaktadır Bu testlerdeki anormal sonuçlar ya da yetersiz kalan veriler doktorunuzu bir prostat biyopsisi yaptırmaya yönlendirmektedir.
PSA testi, rektum muayenesi gibi işlemlerden sonra biyopsi yöntemi ile alınan doku parçası, laboratuarda incelemek üzere patolojiye gönderilir. Kanser tanısı için en kesin olarak biyopsi sonuçları esas alınır.
PSA Testi Çeşitleri Nelerdir?
PSA testi yapılmasının tek başına yeterli olmadığını yukarıda verdiğimiz bilgilerde belirtmiştik. Doktorunuz, kanserli dokuyu test etmek için bir biyopsi işlemi isteme kararını vermeden önce PSA sonuçlarını yorumlamanın farklı yollarına başvurabilir. Çünkü PSA testinin kendi arasında farklı çeşitleri de bulunmaktadır. Zaten bu durumda Diğer yöntemlerin amacı PSA testinin bir tarama aracı olarak doğruluğunun iyileştirilmesini sağlamak olacaktır. Araştırmacılar, ölçülebilir bir fayda sağlayıp sağlamadıklarını belirlemek için PSA testinin çeşitlerini araştırma işlemlerini sürdürmeye devam etmektedirler.
Şimdiye kadar tespit edilmiş PSA testi çeşitleri aşağıda verilmiştir.
Bu çeşitler;
- PSA artış hızı: PSA artış hızı demek PSA seviyelerinin zaman içerisindeki değişimi anlamına gelmektedir. PSA’daki hızlı yükseliş kanserin varlığını veya kanserinin saldırgan türde olduğunu gösterebilir. Fakat bununla birlikte, yakın zamanda yapılan çalışmalarda biyopside prostat kanseri bulgusunun ortaya çıkmasında PSA artış hızının değeriyle ilgili şüpheleri de ortaya koymaktadır. Çünkü bu artış sadece kanser yüzünden olmama ihtimali bu şüpheleri ortaya koymaktadır.
- Serbest PSA’nın yüzdesi: PSA kanda iki şekilde dolaşır ilk olarak ya belirli kan proteinlerine bağlı olarak, ya da tam tersi bağlı olmadan yani serbest şekilde dolaşım sağlar. Bu durumda PSA seviyeniz yüksek olmakla birlikte serbest PSA’nın yüzdesi düşükse sizde prostat kanseri bulunması daha muhtemel olabilir.
- PSA yoğunluğu: Prostat kanserleri, prostatın iyi huylu rahatsızlıklarına göre doku hacmi başına daha fazla PSA üretimi sağlayabilmektedir. PSA yoğunluğu ölçümlerini ve PSA değerlerini prostat hacmine göre ayarlar. Bu durumda PSA yoğunluğunun ölçülmesi genellikle bir MRG veya transrektal ultrasonu yapılmasını gerektirmektedir.
İdrar Yolu Enfeksiyonu, İdrar Kaçırma ve Mesane Sağlığı, Hpv Aşısı, Frengi, Hematüri