Menisküs dizde meydana gelen kıkırdak yaralanmasıdır.
İçindekiler
Dizde bulunan alt bacakta bulunan tibia ve fibula kemikleri ile üst bacakta bulunan femur adli kemiğin birleşim yeri ilan diz yani diğer adi ile patellanın ardında yer alan kemiklerin hareket esansınsa bir birine sürtünerek aşınmasını engelleyen kıkırdak yapıya Menisküs adi verilir.
Toplumda en sık görülen eklem yaralanmalarından biri olan Menisküs genellikle sporcularda görüldüğünden genç hastalıkları arsında yer alır. Yaşlılarda ise kemik yapının zamanla bozulmasına bağlı olarak çıkabilmektedir. Dizde amortisör ve yastık görevi gören Menisküs vücudun ağırlığının daha geniş alana yayılıp kıkırdakların yüksek basınçtan doğabilecek deformeyi engellemektedir.
Menisküs Nedenleri
Menisküs yaralanmaları birçok nedene bağlı olmak ile beraber sporcu kesimden ani hareket ya da alınan darbeye bağlı olarak gelişebilmektedir. Menisküs doğuştan konjenital yapıya bağlı olabileceği gibi sonradan (seconder) olarak gelişen travmalar zamanla kemik yapıda bozulma gibi durumlarda da ortaya çıkabilmektedir.
Menisküs yaralanmalarının diğer nedenleri genellikle şunlardır:
- Sık sık dizlerinin üzerine çökmek
- Ağır bir eşya kaldırıp dize fazla yük bindirmek
- Hareket esnasında aniden durmak
- Dizi zorla bükmek veya normalinden fazla döndürmeye çalışmak
- Futbol, voleybol, tenis, basketbol gibi ani diz hareketlerine neden olan spor dallarıyla uğraşırken gereğinden fazla ani harekette bulunmak
- Yaşa bağlı gelişen osteoporoz ve diğer kemik rahatsızlıklarına bağlı kemik ve eklemlerde zayıflama
- Koşu esnasında veya tempolu yürüyüş esnasında ani yapılan dönme hareketi
- Diz üzerine düşme sonucu dize alınan basınç
- Doğrudan dize alınan sert darbe
- Trafik kazaları
- Dize gelen ani ve sert tekme gibi darp
- Kayak esnasında ayak yerde sabitken vücudu dizden döndürmek
Bu ve buna benzer durumlarda Menisküs yaralanmaları görülmektedir. En çok yaralanma sekli tıpkı kayakta olduğu gibi ayak yerde sabitken vücudun dönmesine bağlı olarak gelişen yaralanmalardır. Bu durum kayak harici birçok alanda karsımıza çıkabilmektedir; araba basamağına çıkarken, apartmanın merdivenlerinden inerken vb.
Yaşa bağlı gelişen menüsküste diz eklemlerinin sık sık hareket etmesi eklem yüzeyleri arasındaki sıvının azalması ile eklemler arası aşınma başlayarak Menisküs yaralanmaları doğmaktadır. Bu durum fazla merdiven çıkan sık bisiklet kullanan insanlarda da yine eklem sıvısının azalmasına bağlı ikincil bir hastalık olarak gelişmektedir.
Menisküs Belirtileri
Menisküs yırtıkları sıklıkla semptomlara veya sorunlara neden olmaz. Ancak menisküs yırtıkları olan bazı kişiler, dizlerini ne zaman incittiklerini tam olarak bilirler. Akut bir diz ağrısı başlangıcı olabilir, hasta dizinde bir pop sesi duyabilir veya hissedebilir. Herhangi bir yaralanmada olduğu gibi, ağrı ve şişlik de dâhil olmak üzere inflamatuar bir yanıt vardır.
Diz ekleminde yırtık bir menisküsten kaynaklanan şişliğin gelişmesi genellikle birkaç saat sürer ve ağrının miktarına ve sıvı birikimine bağlı olarak dizin hareket etmesi zorlaşabilir. Diz ekleminin kapalı alanı içinde sıvı biriktiğinde dizi tam olarak uzatmak veya düzeltmek zor ve ağrılı olabilir.
Bazı durumlarda hastalığı fark etmek için şişme miktarı yeterli olmayabilir. Hastalar bazen ilk yaralandıklarında durumu anlayamaz, belirtiler kendini göstermeye başladığında durum anlaşılır. Ayrıca, akut bir yaralanma olmayabilir. Yaşlanma, artrit ve menisküsün aşınması sonucu diz kıkırdağı hasar görebilir, bu durumlar dejeneratif menisküs yırtılmasına neden olabilir.
Menisküslü hastalarda çeşitli belirtiler gözlenebilir. Yaralanmadan sonra, diz eklemi tahrişi yavaş yavaş yerleşebilir ve ilk inflamatuar yanıt düzeldikçe nispeten normal hissedilebilir.
Koşarken veya daha uzun mesafelerde yürürken ağrı hissedilir. Diz ekleminin aralıklı şişmesi görülür. Yukarı ya da aşağı tırmanırken dizden ses gelmesi gözlenebilir.
Burkulma ve dizin dengesiz olduğu hissi gözlenir. Daha az sıklıkla, diz hastanın düşmesine neden olacaktır.
Kilitlenme (dizin tam olarak uzatılamadığı veya düzleştirilemediği mekanik bir blok): Bu, yırtık bir menisküs parçası kendi üzerine katlandığında ve diz ekleminin tüm hareket açıklığını bloke ettiğinde meydana gelir. Diz sıkışır, genellikle 15 ila 30 derece arasında bükülür ve bu pozisyondan bükülemez veya düzleşemez.
Menisküs Tanı Yöntemleri
Menisküs tedavileri akut ve kronik menisküslere göre değişkenlik göstermektedir. Hastaların travma sonucu veya zamanla gelişen dizde yaygın şiddetli ağrılar ile poliklinik ya da acile başvurmasıyla hastanın detaylı öyküsü doktoru tarafından dinlenilmektedir. Hastanın şikâyetleri de baz alınarak yapılan değerlendirmeler sonucunun ardından fizik muayene geçilmektedir.
Dize yapılan fiziksel muayenede Menisküs semptomları gözlemlenmektedir. Fizik muayenedeki konulan Menisküs ön tanısını kesinleştirmek amacı ile tıbbi görüntüleme yöntemlerinden biri ya da bir kaçına başvurulmaktadır.
En yüzeysel tıbbi görüntüleme yöntemlerinden olan röntgen genelde başvurulan ilk teknikler arasında yer almaktadır. Röntgende fazla detaylı görüntü elde edilememektedir. Menisküsün kırık veya başka nedenden dolay deforme olan yapısı tek topogram ile antero posterior ya da lateral olarak görüntülenmektedir. Bu yüzden detaylı bilgi vermemektedir. Bu tür durumlarda tercihen daha ileri görüntüleme tekniklerine başvurulur.
Manyetik rezonans görüntüleme tekniklerinden MR yumuşak ve kıkırdak dokuyu göstermede oldukça gelişmiş, birçok kesitten Menisküs görüntüsü verebileceği için röntgenden sonra tercih edilebilmektedir. Yine aynı şekilde USG yani ulstrasonografi yöntemi ile de dokulardaki hasar kolaylıkla görüntülenmede, menisküsün nedenleri öğrenmede kılavuzluk etmektedir. Bilgisayarlı tomografide ise kemik yapının daha detaylı ve en hızlı şekilde görüntülenebilir olması kolaylıkla ulaşılabilir olmasından kaynaklı sıklıkla tercih edilmektedir.
Yaşlı hastalarda oluşan Menisküs belirtileri osteoporoz nedenlerinden olabileceği için kemik dansitometri aracılığı ile kemik erimesi olup olmadığı test edilmektedir. Yine bir takım laboratuar testleri de Menisküs tanısında kullanılan yöntemler arasında yer almaktadır.
Menisküs Tedavi Yöntemleri
Menisküs tedavisi hastalığın hangi evrede olduğuna, hangi semptomları gösterdiğine ve hastalığın seyrine göre değişkenlik göstermektedir. Hastaya konulan Menisküs tanısının ardından eğer hastalık başlangıç evresinde ise bir takım ilaç tedavisi yöntemlerine başvurulmaktadır. Bu ilaçlar ile dizde ilerleyen aşamalarda oluşabilecek olan iltihap, şiddetli ağrı, şişme gibi semptomların önüne geçmek hedeflenir. Doktor tavsiyesi ve kontrolü üzerine kullanılan bu ilaçlar hastalığı ortadan kaldırmak yerine ilerleyişini durdurmaktadır.
Dizde bulunan kas dokuları güçlendirmek menüsküsten kaynaklanan hareket kısıtlılığını ortadan kaldırmak yeren bir takım fizik tedavi yollarına başvurulabilmektedir. Fizik tedavi Menisküs tanısı konulduktan sonra doktoru tarafından fizyoterapiste yönlendirilen hastaya bir takım egzersizler uygulatılmaktadır. Bu egzersizler hastalık aşaması, hastanın yaşı, kilosu gibi etkenler göz önünde bulundurularak evde ya da fizyoterapi merkezlerinde uygulanmaktadır. Uygulanan egzersizler ile diz eklemi güçlendirilerek menüsküsten doğan hareket esnasında ki ağrı minimum düzeye indirilmektedir. Hastaya verilen ortopedik bandajlarla fizik tedavi desteklenmektedir.
Menisküs tedavisinde hasta eğer cerrahi olmayan hiç bir tedaviye yanıt vermediyse ve Menisküs kişinin yaşamsal fonksiyonlarını fazsıyla etkileyecek düzeyde ilerlediyse bazı cerrahi tedavilere başvurulmaktadır. Cerrahi tedavilerde menisküsün zarar gören kısmı ya da menisküsün tamamı çıkarabilmektedir. Menisküs dokusunun onarılamasın bağlı bir takım tedaviler de uygulanabilmektedir. Hatta Menisküs nakli dahi yapılarak hastanın tedavisi sağlanabilmektedir.
Cerrahi tedaviler aracılığı ile Menisküs yaralanmaları tamamen ortadan kaldırılmak gelişen teknoloji sayesinde hasta en kısa sürede taburcu edilip günlük hayatına dönebilmektedir. Cerrahi tedavi sonrası doğabilecek iyileşme sürecindeki ağrılara, doku iltihaplanmalarına karşı bazı ilaç tedavisi uygulanmaktadır. Yine iyileşme sürecinde hastanın diz fonksiyonlarını kısa sürede sağlıklı bir şekilde geri kazanılması için fizik tedavi ile bu süreç desteklenmektedir.
Deformite Cerrahisi, Çocuk El ve Üst Ekstremite Cerrahisi, Boyun Düzleşmesi, Ankilozan Spondilit