Gebelikte tarama işlemleri dahilinde yapılan testlerin belirli bir amacı vardır.
İçindekiler
Bu yüzden de zamanı gelince gerekli olan testlerin yapılması tavsiye edilmektedir. Bununla beraber ise yapılması istenilen bu testlerin bebeğin ve annenin sağlığı ile doğrudan ilişkisi olması bakımından önem verilmesi tavsiye edilen işlemler olduğu bilinmektedir.
Gebelikte Tarama İşlemleri Genel Tanıtım
Gebelikte tarama işlemleri anne ve bebeğin gebelik, doğum anı ve doğum sonrası dönemde sıkıntılar yaşamamaları için var olabilecek hastalıkların erkenden teşhis edilmesi için uygulanan işlemlerdir. Erken teşhis her hastalık önemli olduğu gibi gebelik döneminde anne ve bebek içinde önemlidir çünkü bebekte görülen bir rahatsızlığın geç teşhis edilmesi halinde anne zarar görebilmektedir veyahut da hem anne hem de bebek hayatını kaybedebilmektedir.
Bununla beraber oluşabilecek genetik anomalileri anne ve baba adayı erkenden bileceği için gebelikte ve özellikle de doğum sonu süreçte kendilerini her konuda hazırlayabileceklerdir ancak gebeliğin devamını istemeyen anne baba adayları da olabilmektedir. Bu kişiler de erkenden hastalığı öğrendikleri için gerekli olan kürtaj işlemlerinin yerine getirilmesi için yapılması gerekli olan uygulamaları yerine getireceklerdir.
Gebelikte anne adayının karnındaki bebeğin sağlık durumunun belirlenmesi için yapılacak olan tarama testleri dört kategoriye ayrılmaktadır. Bunlar ise aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir;
- Fetal DNA testleri
- Cinsiyet kromozomu
- Maternal plazmada hücresiz fetal DNA (cffDNA),
- Fetal kromozom anomali göstergesi gebelik serum testleri
- Ailede spesifik olarak bulunan genetik bozukluklardaki taşıyıcılık durumu
- Anöploidi
- Mikrodelesyon anomalisi taraması
Yukarıda verilmiş olan işlemler arasında en sık kullanılan ve uygulanması kolay olan tarama işlemlerinden olan ultrasonografi işlemi için kadın doğum uzmanları veyahut da bu alanda bilgisi olan uzman kişiler tarafından uygulanmaktadır. Bu işlemin uygulanmasından sonra herhangi bir anomali durumunun tespiti halinde direkt olarak gerekli olan tanı testlerine gidilerek sorun en kısa sürede çözüme kavuşturulmaktadır.
Gebeliği planlı bir şekilde olması için eğitim alan ebeveynlerin kromozomal anomallikler, taşıyıcılıklar konusunda daha anlayışlı ve bilgili oldukları görülmektedir. Bu yüzden de bu kişilerin gerekli olan testler hakkında bilgi sahibi oldukları ve testlerin neticesinde yapılması gerekli olan işlemler için hazır oldukları görülmektedir.
Gebelikte tarama işlemleri kapsamında annenin idrarından, kanından veyahut da bebeğin ultrason taramasında bulunan işaretleri ölçen bazı testler bulunmaktadır. Bu testler ise aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir;
- İkili test
- Dörtlü test
- Üçlü test
- Kombine test (entegre, sıralı, koşullu test)
Bu şekilde sıralanan bu testlerin yapılma amacı ve zamanı farklılık gösterebilmektedir. Bu yüzden de kadınların doktora belirli zamanlarda muayeneye gitmeleri gerekmektedir çünkü muayeneye giden kadınların test zamanlarını kaçırmadan yaptıkları gözlemlenmektedir. Ayrıca kadınların son adet tarihlerini saklamamaları, doktor ile paylaşmaları gerekmektedir çünkü doktorlar adet tarihine göre de gebelik haftasını hesaplayabilmektedir.
Gebelikte İkili, Üçlü Ve Dörtlü Tarama Testleri
Gebelikte tarama işlemleri kapsamında bilinen ve sıralanabilecek birçok test bulunmaktadır. Bu testler arasında ise ilk sırada yapılması gerekli olan testlerin sırası ile ikili testler, üçlü testle ve dörtlü testler şeklinde sıralanabildiği bilinmektedir.
Gebelikte yapılması gerekli olan bu testlere halk arasında zeka testleri de denilmektedir. Bu testler kişilerin kendi istekleri ile veyahut da riskli görülen durumlarda doktorların talep etmesi ile yapılmaktadır. Bu anlamda yapılması gerekli olan ikili tarama testinin gebeliğin 11- 14. Haftalarında yapılabileceği bilinmektedir. Üçlü tarama testlerinin ise gebeliğin 15- 19. Haftaları arasında yapılabildiği bilinmektedir. Dörtlü tarama testlerinin ise 16- 18 gebelik haftaları arasında yapıldığı bilinmektedir.
Gebelikte tarama işlemleri kapsamında yer alan ikili tarama testlerinde Down sendromu (trizomi 21) ve Edward sendromu (trizomi 18) kromozom anomalilerinin olup olmadığı saptanmaktadır. Bununla beraber ise bebekte nöral tüp defektinin de olup olmadığı konusunda aile üyelerine bilgi verilebilmektedir.
Söz konusu olan bu test iki basamakta gerçekleştirilmektedir. Bunlardan ilki anne kanında PAPP-A ve bununla beraber HCG iken ikincisi; ultrason yardımı ile ense kalınlığı ve CRL yani başın ve poponun mesafesinin ölçülmesi, burun kemiğinin tespit edilmesini içermektedir.
Gebelikte gerçekleştirilen üçlü tarama testinde ise anne kanında HCG, AFP (Alfa feto protein) ve E3 şeklinde adlandırılan estriol değerlerine bakılmaktadır. Bunun yanı sıra ise ultrason yardımı ile BPD (kafada bulunan 2 parietal kemik arası mesafenin değerlendirmesi) tespitinin de yapıldığı bilinmektedir.
Gebelikte tarama testleri kapsamında yapılan dörtlü tarama testinde anne kanındaki inhibin değerine bakılmaktadır. Aynı zamanda ise üçlü tarama testinde olduğu gibi Down sendrom, Patau (trizomi 13), Edward sendromu ve nöral tüp defekti için riskli durumların olup olmadığı değerlendirilmektedir.
Bilinen Diğer Gebelik Tarama İşlemleri
Gebelikte tarama işlemleri kapsamında sıralanabilecek birçok farklı testler ve tarama işlemleri bulunmaktadır. Bu testler arasında CVS (koryonik villus örneklemesi), amniyosentez, fetal DNA testi (NIPT) bulunmaktadır.
CVS işlemi gebeliğin 11- 14. Haftalarında gerçekleştirilen işlemlerdir ve bu işlemde ultrason eşliğinde bir iğne ile plasentadaki korionik villustan örnek alınmaya çalışıldığı bilinmektedir. İşlem yaklaşık olarak 20 dakika sümektedir. Bu örnek alınırken bebeğe dikkat edilmesi gereklidir çünkü direk anne karnına yapılan bir müdahale olduğundan bebek zarar görebilmektedir ancak doğru bir şekilde yapılması halinde düşüğün gerçekleşme ihtimalinin %1’lere indiği görülmektedir.
Gebelikte tarama işlemleri arasında bulunan amniyosentezin gebeliğin 15- 18. Haftalarda ve ultrason ile beraber bir iğne yardımı ile bebeğin amniyotik sıvısından örnek alınmaktadır. Bu işlem bebeğin kromozal yapısını ortaya koyduğu için önemli görülmektedir.
Fetal DNA testi (NIPT) anneden alınmış olan kan aracılığı ile bebeğe ait olan hücrelerin tespit edilmesi ve bununla beraber ise bebeğin kromozomal yapısının değerlendirilmesini kapsamaktadır. Bu işlem düşük riskinin olmaması için gebeliğin 9. Haftasından itibaren yapılmaya başlanmaktadır.
Gebelikte Yapılan Tarama İşlemlerinin Riskleri
Gebelikte tarama işlemleri bebeğin sağlık durumu hakkında anne ve babaya bilgi verilmesini kapsamaktadır. Bu kapsamda ise anne ve baba sonuca yönelik karar vererek gebeliğin devam edip etmeyeceğine karar vermektedirler.
Gebelikte tarama işlemleri kapsamında uygulanan işlemlerin doğru bir şekilde uygulanmaması ve alanında uzman olamayan kişiler tarafından uygulanması halinde olası risklerin gerçekleşme ihtimalinin daha da arttığı bilinmektedir. Bu yüzden de bu işlemleri yaptırmak isteyen aile üyelerinin güvenilir yerlerde yaptırmaları tavsiye edilmektedir.
Genel olarak yapılan testler iğne yardımı ile olduğu için bir anlık bir hata nedeni ile iğne bebeğe batabilecektir. Bunun yanı sıra özellikle amniyosentez işleminde amniyotik mainin dışarı sızma riskinin olduğu bilinmektedir.
Bazı durumlarda ise bebeğin kan hücrelerinin annenin dolaşım sistemine geçmesi halinde annenin hücreleri plasentadan geçerek bebeğin alyuvarlarına zararlı hücreler üretebilmektedir. Bu da hem bebek hem de anne için istenmeyen bir durum olarak görülmektedir.
Yapılan tarama işlemlerinde anne ve babaların en çok korkmuş oldukları durum gebeliğin düşük ile sonlanmasıdır. Düşüğün oluşma ihtimali oldukça azdır ancak yine de dikkat edilmesi gerekmektedir.
Gebelikte yapılan testler arasında bulunan ikili, üçlü ve dörtlü tarama testlerinde anne karnındaki bebeğe direkt olan bir işlem yapılmadığı için riskli durumların varlığından söz edilmemektedir. Bunun yanı sıra yapılan her işlemin çok düşük de olsa risklerinin olabileceğinin de bilinmesi gerekmektedir.