Bipolar Bozukluk
Bipolar bozukluk, duygusal yükselme ve düşmelere neden olan zihinsel bir rahatsızlıktır. Bipolar bozukluklar, eski ismi ile manik depresyon, ruh halini etkileyen tıbbi bir depresif bozukluktur. Depresif bozukluklar, bir bireyin beyninin çalışma biçimine etki eder.
İçindekiler
Depresif bozukluklar yaygındır. Her yıl en az 17,4 milyondan fazla yetişkinin depresif bozukluk yaşadığı tahmin edilmektedir. Bu, her 7 kişiden 1’inde görülebilir demektir, bu nedenle sizin veya tanıdığınız birinin depresif bir bozuklukla mücadele etme olasılığı yüksektir.
Bipolar bozukluğun birçok adı vardır: manik depresyon, manik depresif bozukluk, manik depresif hastalık ve bipolar duygu durum bozukluğu aynı durum için tıbbi terimlerdir.
Bipolar Bozukluk Nedir?
Ruh sağlığı uzmanları, bu hastalığı 3 türde inceler. Bunun nedeni bipolar bozukluk semptomlarının her bireyde farklı biçimde ortaya çıkmasıdır. Doktorlar bireyin hangi tip bozukluğa sahip olduğunu bildiklerinde, tedaviyi o kişinin özel ihtiyaçlarına göre uyarlayabilirler. Bipolar bozukluk üç farklı türe ayrılır:
- Bipolar I
- Bipolar II
- Siklotimik Bozukluk
Bipolar I Bozukluğu, insanların bir veya daha fazla mani atağı geçirdiği bir hastalıktır. Bipolar I teşhisi konan çoğu insanda hem mani hem de depresyon belirtileri olacaktır, ancak teşhis için bir depresyon belirtisi gerekli değildir. Bipolar I teşhisi konulabilmesi için, bir kişinin manik atakları en az yedi gün sürmeli veya hastanede kalmayı gerektirecek kadar şiddetli olmalıdır.
Bipolar II Bozukluğu, insanların hipomanik belirtilerle ileri geri değişen depresif belirti yaşadıkları, ancak asla “tam” manik belirti yaşamadıkları bipolar bozukluk alt kümesidir.
Siklotimik Bozukluk veya Siklotimi, insanların en az iki yıl boyunca hipomani ve hafif depresyon yaşadığı, kronik olarak dengesiz bir ruh hali durumudur. Siklotimili kişilerde kısa süreli normal ruh hali olabilir, ancak bu dönemler sekiz haftadan daha kısa sürer.
Bipolar Bozukluk diğer, bir kişinin bipolar I, II veya siklotimi kriterlerini karşılamaması, ancak yine de klinik olarak anlamlı anormal ruh hali yükselmesi dönemleri yaşamasıdır.
Bipolar Bozukluk Nedenleri
Doktorlar ve bilim adamları bipolar bozukluğun kesin nedenini bilmemektedir, ancak biyokimyasal, genetik ve çevresel faktörlerin hepsi bu rahatsızlığa neden olabilir. Bu duruma, nörotransmiterler adı verilen bazı beyin kimyasallarındaki dengesizliklerin neden olduğu düşünülmektedir. Nörotransmiterler dengede değilse, beynin ruh halini düzenleyen sistemi olması gerektiği gibi çalışmayacaktır.
Genler de bu hastalıkta bir rol oynar. Yakın bir akrabada bipolar bozukluk varsa, kişinin durumu geliştirme riski daha yüksektir. Ancak bu, bipolar bozukluğu olan bir akrabası olan herkesin bipolar bozukluğa sahip olacağı anlamına gelmemektedir. Aynı evde yetiştirilen tek yumurta ikizlerini içeren çalışmalarda bile, bir ikizde bazen bipolar bozukluk varken diğerinde görülmeyebilir. Uzman araştırmacılar günümüzde bipolar bozukluğa neden olan gen veya gen topluluklarını tespit etmeye çalışmaktadır.
Bipolar bozuklukta çevresel faktörler rol oynayabilmektedir. Bazı gençler için, ailede ölüm, ebeveynlerinin boşanması veya diğer travmatik olaylar gibi stresler, ilk mani veya depresyon atağını tetikleyebilmektedir. Bazen ergenlik çağındaki değişikliklerden geçmek bir dönemi başlatabilmektedir. Kızlarda semptomlar aylık adet döngüsüne bağlanabilmektedir.
Bipolar Bozukluk Belirtileri
Bipolar bozukluğu olan bir kişi, mani atakları geçirecek ve diğer zamanlarda depresyon atakları yaşayacaktır. Bunlar herkesin zaman zaman deneyimlediği normal mutluluk ve üzüntü dönemleri değildir. Bundan farklı olarak yükselen bir sarkaç gibi yoğun veya şiddetli ruh hali değişimleridir.
Bipolar Bozukluk Manik dönem belirtileri şunları içerir:
- Hızlı konuşma ve hızlı geçen düşünceler
- Artan enerji
- Uyku ihtiyacının azalması
- Yüksek ruh hali ve abartılı iyimserlik
- Artan fiziksel ve zihinsel aktivite
- Aşırı sinirlilik, agresif davranış ve sabırsızlık
- Karar vermede zayıflık
- Aşırı harcama, aceleci kararlar verme ve düzensiz sürüş gibi pervasız davranışlar
- Konsantrasyon bozukluğu
- Abartılmış öz-önem duygusu
Depresyon belirtileri şunları içerir:
- Olağan faaliyetlere ilgi kaybı
- Uzun süreli üzgün veya huzursuz ruh hali
- Enerji kaybı veya yorgunluk
- Suçluluk veya değersizlik duyguları
- Çok fazla uyumak veya uyuyamamak
- Notlarda düşüş ve konsantre olamama
- Zevki deneyimleyememe
- İştah kaybı veya aşırı yeme
- Öfke, endişe ve kaygı
- Ölüm veya intihar düşünceleri
Yetişkinlerde, bipolar bozukluk mani veya depresyon dönemleri, daha kısa olsalar da genellikle haftalarca veya aylarca sürmektedir. Yine de çocuklarda ve ergenlerde bu dönemler çok daha kısa olabilir ve bir çocuk veya genç, gün boyunca mani ve depresyon arasında gidip gelebilir.
Mani veya depresyon dönemleri düzensiz bir şekilde meydana gelebilir ve öngörülemeyen bir durumu takip edebilir. Her zaman bir depresyon dönemini takip eden manik bir belirtiyle bağlantılı olabilir veya bunun tersi de geçerlidir. Bazen dönemlerin mevsimsel bir düzeni vardır. Örneğin bahardaki maniyi, kışın depresyon izleyebilir.
Dönemler arasında, bipolar bozukluğu olan biri genellikle normal (veya normale yakın) işleyişine geri döner. Yine de bazı insanlar için, döngüleri arasında çok az “ara dönem” vardır veya hiç yoktur. Bu ruh hali değişim döngüleri, mani ve depresyon arasındaki hızlı döngü kadınlarda, çocuklarda ve ergenlerde çok daha yaygın olduğu için yavaş veya hızlı değişebilir.
Bipolar bozukluk sahibi olan bazı insanlar, sarhoş olduklarında geçici olarak daha iyi hissettikleri için alkole ve uyuşturucuya yönelebilmektedir. Ancak alkol ve uyuşturucu kullanmak, bipolar bozukluğu olan kişiler için feci sonuçlar doğurabilmektedir. Madde bağımlılığı semptomları daha da kötüleştirebilir ve doktorların durumu teşhis etmesini zorlaştırabilir.
Bipolar Bozukluk Tanı Yöntemleri
Bipolar bozukluğu olan çoğu kişiye yardım edilebilir, ancak bir psikiyatrist veya psikolog önce bozukluğu teşhis etmelidir. Ne yazık ki, durumu olan birçok kişiye teşhis konulamaz ya da yanlış teşhis konulmaktadır. Doğru teşhis ve tedavi olmazsa bozukluk daha da kötüleşebilmektedir. Tanı konulmamış bipolar bozukluğu olan bazı gençler, bir psikiyatri hastanesine veya yatılı tedavi merkezine, uyuşturucu kullanımına veya intihara neden olabilmektedir.
Bipolar bozukluk belirtileri gösteren çocuklar ve gençler genellikle bu duruma sahip yetişkinlerle aynı davranış kalıplarını göstermediklerinden, bir akıl sağlığı uzmanı tanı koymadan önce bir gencin davranışını dikkatlice gözlemleyecektir. Bu, kişinin geçmiş ve şimdiki deneyimlerinin tam bir geçmişini almayı içermektedir. Aile üyeleri ve arkadaşlar da kişinin davranışları hakkında yararlı bilgiler sağlayabilmektedir. Doktor ayrıca bir kişinin diğer koşulları elemek için tıbbi bir muayene yaptırmasını isteyebilmektedir.
Bipolar bozukluk teşhisi zor olabilmektedir. Henüz, onu teşhis edecek beyin taraması veya kan testi gibi herhangi bir laboratuvar testi yoktur. Kişilerde bipolar bozukluk bazen şizofreni ve travma sonrası stres bozukluğu, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ve diğer depresif bozukluklarla karıştırılabilmektedir. Bu nedenle eksiksiz, ayrıntılı bir tarih çok önemlidir.
Bipolar Bozukluk Tedavi Yöntemleri
Bipolar bozukluk tedavisi olmamasına rağmen, tedavi, ruh halini dengelemeye ve kişinin semptomları yönetmesine ve kontrol etmesine yardımcı olabilir. Uzun süreli tıbbi rahatsızlıkları (astım , diyabet veya epilepsi gibi) olan diğer kişiler gibi, bipolar bozukluğu olan kişilerin de bunu tedavi etmek için doktorları ve diğer tıp uzmanlarıyla yakın bir şekilde çalışması gerekir.
Tıp uzmanlarından oluşan bu ekip, kişi ve aileyle birlikte tedavi planı adı verilen şeyi geliştirir. Bipolar bozukluğu olan kişiler muhtemelen bir psikiyatrist veya başka bir tıp doktorundan duygu durum dengeleyici gibi bir ilaç alacaklardır. Bir psikolog veya başka türden bir danışman, kişi ve ailesi için danışmanlık veya psikoterapi sağlayacaktır. Doktorlar hastanın belirtilerini yakından izler ve gerekli görürse ek tedavi yöntemleri sunmaktadır.